Clara de Neushoorn was niet de eerste rinoceros in Europa

Jean-Baptiste Oudry, Neushoorn, 1749. Staatliches Museum Schwerin
Saint-Germain, J.J., en F. Viger, Klok met neushoorn als drager, 1755. Parnassia Collectie
Jean-Baptiste Oudry, Neushoorn, 1749. Staatliches Museum Schwerin
Saint-Germain, J.J., en F. Viger, Klok met neushoorn als drager, 1755. Parnassia Collectie

In juli 1741 maakte Europa kennis met een nieuw fenomeen. Ze zagen eenheuse neushoorn. Ze was meegenomen uit Indië door V.O.C. Kapitein Douwe Janszn Mout van der Meer (12 april 1705-1775). Zeventien jaar lang trok hij met haar rond door Europa. Nu zie je Clara tot en met 15 januari 2023 in het Rijksmuseum te Amsterdam. Toch was Clara niet de eerste rinoceros in Europa.

Venetiaanse schilder (eerder toegeschreven aan Pietro Longhi), De neushoorn (Clara in omheining, met kar), 1751. Gallerie d'Italia, Palazzo Leonari Montanari
Venetiaanse schilder (eerder toegeschreven aan Pietro Longhi), De neushoorn (Clara in omheining, met kar), 1751. Gallerie d’Italia, Palazzo Leonari Montanari

Kapitein Douwe maakte van Clara een kermisattractie. Vanaf haar komst in 1741 tot haar dood in 1758 trok hij met haar rond door Europa. Het arme dier stond in een kar en werd van stad naar stad rondgereden. Over bergen en rivieren. En dat in elk jaargetijde.

Van hoog tot laag wilde iedereen Clara zien

Als een ware marketing manager liet Douwe prenten drukken. Daarmee maakte hij reclame voor het tentoonstellen van Clara. Van hoog tot laag wilde iedereen haar zien. Clara was een sensatie en onvoorstelbare veelvraat. Volgens de VOC-kapitein at de kolos dagelijks zestig 60 pond hooi en 40 pond brood. Mensen betaalden grif om zo in het levensonderhoud van Clara te voorzien.
Keizer Franz 1 Stefan verhief kapitein Douwe in de adelstand wegens zijn vele voorstellingen.
Er golden verschillende tarieven om haar te mogen bekijken Ook kon je speciale penningen in brons, zilver en goud kopen als souvenir
Douwe verkocht zelfs haar urine want volgens hem had deze een geneeskrachtige werking. En de mensen geloofden hem. Nu zouden er protesten ontstaan wegens dierenmishandeling maar dat gebeurde toen nog niet.

Niet voor het eerst

Toch was Clara niet de eerste neushoorn in Europa. Volgens een Romeinse mythe uit de eerste eeuw na Christus vochten neushoorns voortdurend met olifanten. Vanaf de derde verdween de kolos uit beeld tot 1515.
In 1515 kwam er per schip in Lissabon een pantserneushoorn. Het dier werd cadeau gedaan aan de paus Adrianus VI en buiten het Vaticaan zag niemand haar.
Ook de Duitse kunstschilder Albrecht Dürer niet maar hij maakte wel een houtsnede. Uiteraard klopte zijn beest niet met de werkelijkheid. Zo droeg de rinoceros op zijn rug een hoorntje. Veel kunstenaars beeldden het model van Dürer na. Haar echte uiterlijk bleek pas met de komst van Clara.

Vragen over Clara

De 18e eeuw was de eeuw van de Verlichting. Men hechtte meer waarde aan wetenschap terwijl het vertrouwen in religie daalde. Toch hield men nog vast aan de Bijbel. De komst van Clara leidde dan ook tot de vragen.

Was zij nu het monster uit de Bijbel dat behemoth genoemd wordt? Volgens Job 40L15-41:26 was zij de koning der dieren. Of was zij een wonderdier en daarmee het bewijs van Gods almacht? Volgens Lucas 3:8 kon God zelfs uit stenen kinderen verwekken. Waar was trouwens dat hoorntje op haar rug gebleven?

Vereeuwigd in de kunst

Kunstenaars vereeuwigden haar. Ze beelden haar af in actie of in stilstand. Ze probeerden haar te begrijpen door haar te schetsen. Tot in de kleinste details schilderen ze haar enorme omvang. Ze benadrukten haar exotische verschijningsvorm. Tijdens de expositie ‘’Clara de Neushoorn’’ zie je haar terug in klokken en andere kunstwerken.

In 1752 opent in de tuinen van het voormalig paleis Schönbrunn de eerste dierentuin van Europa. n. Met de komst van andere neushoorngroepen raakt Clara vergeten.




Pietro Longhi, de Neushoorn , 1751. Musei Civici di Venezia Ca' Rezzonico, Museo del Settecento Veneziano
Pietro Longhi, de Neushoorn , 1751. Musei Civici di Venezia Ca’ Rezzonico, Museo del Settecento Veneziano

Saint German en F.F.Viger klok met neushoorn als drager, Parnassia 1755
Saint German en F.F.Viger klok met neushoorn als drager, Parnassia 1755

Artikel links