De Natuurkalender

Magazine  »  Wandelen, fietsen & natuur (416 artikelen)  »  Natuur (270 artikelen)

De Natuurkalender is in 2001 van start gegaan op initiatief van ageningen Universiteit en VARA’s Vroege Vogels. Het project wordt mede mogelijk gemaakt door een aantal organisaties en bedrijven. Waarnemingen kunnen door iedereen aangeleverd worden.

De Natuurkalender is een nationaal educatief/wetenschappelijk waarnemingsprogramma dat zich richt op het in kaart brengen van de effecten van klimaatverandering op de jaarlijks terugkerende verschijnselen in de natuur. Voorbeelden van die jaarlijks terugkerende verschijnselen zijn het moment van bloei, bladontplooiing en bladval bij planten, maar ook de start van vogeltrek en het verschijnen van vlinders en andere insecten. Dit zijn gebeurtenissen die sterk van het weer afhankelijk zijn en die door iedereen elke dag ‘in de achtertuin’ bekeken kunnen worden. De tak van wetenschap die de verschijnselen in de natuur bestudeert is de fenologie.

De doelstellingen van De Natuurkalender zijn:

1. Het vergroten van ons inzicht in de gevolgen van klimaatverandering voor de natuur in Nederland;
2. Het vergroten van de betrokkenheid van mensen bij de natuur in hun directe omgeving;
3. Het in kaart brengen van de gevolgen van veranderingen in de natuur voor gezondheid, landbouw en bosbouw;
4. Het ontwikkelen van interactieve ecologische educatieprogramma’s voor scholieren en volwassenen.

Klimaatverandering: veranderingen in de natuurkalender

Natuurlijke processen als bloei en start van vogeltrek vinden elk jaar in een vaststaande periode plaats. Zo vormen ze een natuurkalender. Temperatuur, neerslag en daglengte beïnvloeden in belangrijke mate deze kalender. Planten zullen bij een warm voorjaar bijvoorbeeld vroeger bloeien en eerder in blad komen dan in een koud jaar. Figuur 1 laat zien dat een hogere gemiddelde temperatuur in de maanden februari, maart en april resulteert in een eerder in blad komen van de Paardekastanje.

Figuur 1: Start bladontplooiing Paardekastanje in Nederland in relatie met temperatuur (1901-1959). Dag 1 is 1 januari, dag 80 is 21 maart.

Veranderingen in de temperatuur en neerslag als gevolg van klimaatverandering zullen de natuurkalender van veel soorten veranderen. Figuur 2 laat zien dat de temperatuur op aarde de laatste paar jaren gestegen is. Er komen momenteel veel gegevens binnen die aantonen dat de natuur sterk op deze temperatuursverandering reageert. Figuur 3 laat bijvoorbeeld zien dat de Eik in Engeland een maand eerder in blad komt dan 50 jaar terug. Dit soort gegevens en gegevens die we met het Natuurkalenderproject willen verkrijgen, kunnen niets zeggen over hoe het klimaat in de toekomst zal veranderen. Ook zeggen ze niets over de oorzaken van de veranderingen in het klimaat. De resultaten kunnen echter wel heel goed aantonen wat de gevolgen voor de natuurlijke systemen kunnen zijn.

Figuur 2: Mondiaal temperatuursverloop in de afgelopen eeuw. De nullijn is de gemiddelde temperatuur in de periode 1856-1899. De groene lijn geeft de afwijking van dat gemiddelde in de periode 1856-1999, de blauwe lijn is het gladgestreken gemiddelde daarvan over 15 jaar.

Figuur 3: Verandering in moment van bladontplooiing van Eik in Surrey, UK.

Kan ik ook mee doen?
In principe kan iedereen die een paar planten en/of diersoorten kan herkennen meedoen. Je hoeft dus geen natuurkenner te zijn om aan De Natuurkalender bij te dragen. Voor scholieren is er ook de mogelijkheid om in klasverband aan De Natuurkalender mee te doen. Tot nu toe gebeurt dit alleen nog in het kader van het GLOBE-programma. GLOBE staat voor Global Learning and Observations to Benefit the Environment. Het GLOBE programma is een internationaal educatief wetenschap- en milieuprogramma. Duizenden scholieren uit 85 landen verzamelen milieudata in hun schoolomgeving ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek. GLOBE stelt scholen in staat om via Internet data te verwerken en met elkaar in contact te komen .

Je kunt je aanmelden via deze link.