Dick Kattenburg, 1919-1944
Op 4 mei herdenken we de slachtoffers van oorlogsgeweld. Woede past misschien niet bij de waardigheid die wij hierbij in acht dienen te nemen, maar telkens als één van die vele miljoenen “anonieme” nazislachtoffers plotseling een naam, gezicht en achtergrond krijgt, voel ik woede en verontwaardiging over zo veel onrecht en verlies van talent.
Ik zal in 2009 tijdens de twee minuten stilte in gedachten verblijven bij Dick Kattenburg. Geboren op 11 november 1919 in Amsterdam, vermoord eind september in Auschwitz, de misschien meest vervloekte stedennaam op aarde. Zijn joodse afkomst werd hem, net als de vele, vele anderen fataal op een moment dat de Tweede Wereldoorlog militair gezien al zo goed als beslist was.
Dick Kattenburg was een begaafd componist. Veel hebben we daar niet van in de Nederlandse muziekgeschiedenis, wij zijn meer een schildersnatie. Maar Dick Kattenburg componeerde op zijn 17e al de sonate voor fluit en piano, opgedragen aan zijn jeugdliefde Irma van Esso, die Auschwitz ondanks alle verschrikkingen zou overleven. Deze compositie is in 1937 als één van de weinige nog tijdens zijn leven uitgevoerd. In de oorlog dook de familie Kattenburg onder, verspreid over verschillende adressen.
Helaas werd Dick Kattenburg in 1944 ontdekt en opgepakt, nota bene op 5 mei, de datum dat wij nu Bevrijdingsdag vieren. Via Westerbork werd hij gedeporteerd naar Auschwitz, waar hij nog vóór zijn 25e verjaardag werd omgebracht. De wereld werd door grof geweld van een Nederlands muzikaal talent beroofd, zonder antwoord op de vraag naar het waarom. Irma van Esso stuurde het manuscript van Kattenburgs sonate voor fluit en piano in 2000 naar fluitiste Eleonore Pameijer. Die nam het werk op in haar repertoire. De muziek van Dick Kattenburg klonk voor het eerst sinds hele lange tijd weer op de muziekpodia.
Dit was pas de eerste aanzet. Het vervolg laat zich bijna lezen als een spannend jongensverhaal. De dochter van Dick Kattenburgs zus Daisy vond in 2004 op zolder een doos, waarin zich manuscripten met handgeschreven composities van Dick Kattenburg bleken te bevinden. Zijn kleine maar fijne repertoire bevat onder andere solostukken, kamermuziek en orkestwerken. Ook heeft hij enkele Joodse en Palestijnse liederen op muziek gezet. Misschien zullen deze ooit nog mogen dienen als brug tussen deze twee onderling zo verbitterd geraakte volkeren. Dankzij zijn muzikale nalatenschap leeft Dick Kattenburg voort, als een in de knop geknakte bloem. Hem zal ik in mijn gedachten houden, vanavond om acht uur bij de Dodenherdenking, precies 65 jaar na de laatste avond voordat hij werd opgepakt.
Geschreven door Bas Meisters
