Martin Heidegger (Willem de Wolf) en Hannah Arendt (Lineke Rijxman) in Hannah en Martin (theaterseizoen 2009 / 2010)
Een heel bijzondere theatervoorstelling van Mugmetdegoudentand. Geschreven door beide acteurs, samen met Joan Nederlof.
Op 10 oktober (2009) zag ik deze voorstelling in het Haagse Theater aan het Spui. We hadden er al kaartjes voor “in huis” op grond van het thema dat intrigerend genoeg was om daar een avond in het theater aan te spenderen, toen de nominaties voor de Theo d’Or bekend werden. En Lineke Rijxman, die er de rol van Hannah in speelt, was één van de kanshebbers. Dat maakte ons – en vele anderen – uiteraard nòg nieuwsgieriger en de voorstelling was dan ook volledig uitverkocht. Ze heeft ons niet teleurgesteld. Willem de Wolf trouwens ook niet.
Wie een dodelijk serieus geheel verwachtte werd dat wèl, want loodzwaar werd het inderdaad niet. Dat had ik bijtijds begrepen bij een voorvertoning in het kader van WarmLopen op de gedenkwaardige datum van zondag 13 september.
WarmLopen is een gratis zondagmiddag-voorproefje in het Leidse LAKtheater, op de voorstellingen die binnenkort in dit theater gaan komen. Soms is dat in de vorm van een interview met de regisseur, en dan weer een spelscène door een of meerdere acteurs, en soms zijn het filmfragmenten. Ingrid van Frankenhuyzen, die als critica voor NRC Handelsblad en voor radio en TV werkt, presenteerde het programma tot nu toe; helaas die keer voor het laatst.
Voor deze voorstelling was de presentatie een combinatie van interview en scène, en die laatste dan weer deels live en deels als DVD-beeld. Het interview was met Willem de Wolf, die o.a. aangaf dat er ondanks dit filofsofie-thema “ook wel gelachen zou gaan worden”. Lineke Rijxman kon niet aanwezig zijn en daarom waren er DVD-beelden van scènes uit de voorstelling. Willem de Wolf – als Martin Heidegger – speelde zijn rol live, tegen de geprojecteerde Lineke Rijxman in haar rol van Hannah Arendt. Dat had een heel verrassend effect…
Onmiddellijk na zijn bijdrage aan WarmLopen nam Willem de Wolf de benen om zich bij zijn tegenspeelster te gaan voegen. Het was die avond dat de Theo d’Or 2009 (de belangrijkste toneelprijs voor de beste vrouwelijke hoofdrol in een speelseizoen) zou worden uitgereikt. En nog diezelfde avond laat zagen we hen samen terug op TV bij de uitreiking. Lineke Ryxman werd gepromoveerd van genomineerde tot winnares van deze prijs. Dat ze die dubbel & dwars verdiend had, wisten wij ook zeker toen we op 10 oktober 2009 in TAHS de voorstelling zagen.
Professor Heidegger sprak ons in ongrijpbare taal toe, als in een van zijn colleges. Zijn gedachtegoed uit “Sein und Zeit” (1927) is tamelijk ontoegankelijk voor de filosofieleken die wij (en waarschijnlijk vele van de andere toeschouwers) zijn. Wij keken elkaar dan ook aan en wisten dat we allebei dachten: “O help, waar gaat dit heen!”. Maar het bleek gelukkig slechts de opzettelijk dorre inleiding op een razend knappe, geestige, beklemmende, soms ontroerende maar vooral ook subliem gespeelde voorstelling waarin de acteurs en de scènes in de tijd door en over elkaar heen “rollen”.
Uitgangspunt is de kortstondige en vaak immoreel genoemde liefdesrelatie tussen hen beide. Immoreel omdat Hannah Joods en Heidegger nationaalsocialist was. De acteurs onderzoeken in de voorstelling (in hun rol èn als zichzelf) wat er tussen hen geweest kan zijn.
Het ene moment ontvangt een hedendaagse wijsgeer (of is het Willem de Wolf zelf, òf toch Heidegger in zijn eigen tijd?) een studente (Hannah?) met wie hij aan een onderzoek werkt. Hij filosofeert maar “flirt” ook onbeholpen met haar. Het meisje is aanvankelijk idolaat van haar professor maar gaat even later bijna minachtend in een discussie dwars tegen hem in…. Het volgende moment knoopt ze een hoofddoekje om en zet een potsierlijk kunstgebitje in met lachwekkend-vooruitstekende tanden en is dan plotseling de ouder geworden Hannah Arendt die geïnterviewd wordt over haar relatie met Heidegger zonder dat ze daarover iets wil loslaten. Dan weer is er een in zijn houterigheid ontroerende vrijpartij, in 1950, als ze elkaar na 17 jaar terugzien. De verschrikkingen van WO II staan dan tussen hen in maar toch klampen ze zich aan elkaar vast…
Uit het juryrapport: “Fenomenaal schakelen, transformeren, tal van schakeringen aanbrengen, bijna onnadrukkelijk van het ene in het andere springen. Dit alles voert Lineke Rijxman in deze voorstelling met grote precisie uit.”
Uit de Volkskrant Theater TopTien van recensent Vincent Kouters: “Dat alles ondoorgrondelijk blijft, doet niets af aan het sterke concept en acteren”. Lof verdient overigens niet alleen Lineke Rijxman, maar óók Willem de Wolf.
Een aanrader.
klik voor de speellijst op de link onderaan het artikel
