Maquette Heusden in toeristisch informatiepunt Heusden- de Langstraat
Heusden stond op 14 oktober centraal tijdens de 73e Hollandia Netwerk Bijeenkomst van Stichting Promotie Recreatie En Toerisme. Deze droeg als thema ”De charme van Nederlandse Vestingsteden.’’
Kasteel Heusden
Heusden behoort tot Europa’s best gerestaureerde vestingsteden. Alles ziet eruit zoals in de 18e eeuw. En dat terwijl het stadsbestuur medio jaren 60 van de vorige eeuw eraan dacht om alles af te breken omwille van nieuwbouw.
Bourgondische levenssfeer
Gevels, kinderkopjes, drie graanmolens en ophaalbruggetjes met daartussen galeries, boetieks en theesalons. Heusden is een mix van bejaarden en nieuwkomers die zich de torenhoge prijzen van de monumentale woningen kunnen veroorloven.
De rode lijn doorheen de eeuwen is de Bourgondische levenssfeer. Je vindt hier de ambachtelijke bakker Bakkertje Deeg. In 2020 won hij de wedstrijd ‘Het lekkerste worstenbroodje van Brabant’.
Van hoge kwaliteit zijn ook de wijnen van de Heeren van Heusden. Zij noemen zich naar het adellijk geslacht dat hier heerste tot 1328 toen de hertog van Brabant de macht overnam.
Hunsata Super fluvium Mosam
Rond het kasteel van de heren van Heusden ontwikkelde zich de plaats die al in 722 vermeld werd als Hunsata Super fluvium Mosam. Dat wil zeggen Heusden boven aan de rivier de Maas.
De rivier werd voor het geslacht een belangrijke inkomstenbron dankzij Arnoud de Eerste (1153-1168). Als dertiende heer van Heusden bemachtigde hij het tolrecht op de Maas. De schippers vervoerden ook wijnen uit de Bourgogne en Bordeaux. Heusen ontwikkelde zich tot één van de oudste wijnsteden van De Nederlanden.
80-jarige oorlog
Echt tot bloei kwam Heusden tijdens de 80-jarige oorlog (1568-1648). De strategische ligging aan de Maas tussen Gelderland, Brabant en Holland maakte haar tot een belangrijk bolwerk voor Willem van Oranje.
De vestingbouwkundige Adriaan Anthonisz van Alkmaar versterkte het stadje met een stadsgracht, donjons, ravelijnen, een aarden wal met bastions, een natte gracht. Dat alles moest Holland beschermen tegen vreemde mogendheden.
Gevaar loerde overal. Vlakbij beheerste de vijand belangrijke steden ’s-Hertogenbosch (tot 1629) en Breda ( van 1625-1637).
Garnizoenstad
De vele soldatenstraatjes in Heusden herinneren aan de eeuwen dat de vestingstad een garnizoenstad was. Tot het ontstaan van het Koninkrijk der Nederlanden (1815) bivakkeerden honderden soldaten in Heusden. In 1815 verloor Heusden haar status als garnizoens-en vestingstad. Daarna werd het stil in Heusden.
Op 26 januari 1883 besloot de Provinciale Staten van Noord Brabant de monding van de Maas te verleggen. Heusden verloor haar positie als belangrijke handelsplaats. De stad raakte in verval. Welvaart maakte plaats voor armoede. De grachten werden volkstuintjes en de haven een park.
Laatgotische stadhuis
Wat bleef was het laatgotische stadhuis (1461). Na de restauratie van 1876 behoorde het zelfs tot de mooiste gebouwen voor Nederland. Het was de trots van de inmiddels verpauperd geraakte bevolking.
Tijdens de nadagen van de Tweede Oorlog veranderde het verstilde Heusden in een frontstad. Om bescherming te zoeken tegen de bombardementen verscholen de burgers zich in de kelders van het stadhuis.
4/5 november 1944
De geallieerden rukten op. De Duitsers vluchtten weg. Ze zochten hun heil achter een nieuwe linie (de Bergse Maas). Om te voorkomen dat de Duitsers de hoogste punten als uitkijkpost gebruikten, bliezen ze de hoogste punten op.
In Heusden waren dat het stadhuis en twee kerktorens. Zich veilig wanend in de kelder van het stadhuis raakten de daar verscholen burgers bedolven onder de brokstukken. Dat kostte het leven van 134 burgers onder wie veel kinderen ofwel 10% van de toenmalige bewoners van Heusden
Het tijdens de oorlog zwaar gehavend geraakte Heusden herstelde zich na een miljoenen verslindende restauratie. Deze begon in 1968 en duurde voort tot de tachtiger jaren. Het resultaat mag er zijn.
Al in 1975 kreeg Heusden de Nationale Monumentenprijs en in 1978 de hoogste Europese onderscheiding op dit gebied, de restauratieprijs ‘Europa Nostra’. De spookstad van toen werd een parel aan de Maas.
Het laatgotische stadhuis van Heusden
Heusden, de haven
