Wie het goede antwoord op deze vraag kan geven is morgen miljardair. Niemand weet dit namelijk. Net zomin als hoe diep deze gaat worden. Onzekerheid is dus het enige zekere dat wij op dit moment weten.
Geschreven door Roel van Halteren
Wat we zien is dat de financiële crisis zich de afgelopen maanden heeft doorgezet naar een wereldwijde recessie. Na de crisis in de dertiger jaren hebben wij een dergelijke gelijktijdige wereldwijde neergang niet meer meegemaakt. Er was altijd sprake van een recessie die achtereenvolgens één of meerdere economische blokken in zijn greep kreeg. Maar nooit gelijktijdig.
Wat we sinds de dertiger jaren ook niet meer hebben meegemaakt is de scherpte van teruggang. Met als hamvraag van dit moment: waar is de bodem?
Voor het begin van een antwoord kijkt iedereen naar wat er gebeurt in de Verenigde Staten.
Het land waar deze ellende allemaal begonnen is en nog steeds de leidende wereldmacht.
Een natie die de afgelopen twintig jaar economische groei grotendeels op creditcards heeft gerealiseerd: overspending door de overheid en consumenten.
Banken die los kwamen van hun oorspronkelijke doelstelling namelijk geld van spaarders op een deugdelijke en conservatieve manier uitlenen aan bedrijven en particulieren.
Regels zijn niet nodig, want de markt zoekt uiteindelijk altijd zelf zijn ideale evenwicht.
Het resultaat was een soort casinokapitalisme en een mentaliteit van hebzucht.
Wat we daar nu zien is dat de systeembanken gered lijken te zijn van de ondergang door saneringen en overheidsingrijpen. Nu komt er financiële steun van de overheid los voor noodlijdende bedrijven, staten en gemeenten. De centrale bank koopt besmette bezittingen van banken en andere financiële instellingen op om deze te ontlasten en ertoe aan te zetten dat ze wederom onderling en aan derden geld gaan lenen.
De overheid komt op korte termijn met een stimuleringspakket van naar verluid $ 1000 miljard om de economie uit het slop te halen.
Hoe gaan ze dat allemaal financieren? Door te lenen van het buitenland en door monetaire financiering. Dat laatste wil populair zeggen het aanzetten van de geldpers.
Gaat dit werken? Niemand die dat weet en daarbij wordt gezegd dat schulden van later zorg zijn.
En waarom? Omdat de deskundigen nog veel banger zijn voor een economische depressie in combinatie met deflatie. Dit is de les vanuit de depressie in de dertiger jaren. Niets doen is dodelijk en grootschalig stimuleren en geldscheppen is de enige remedie, maar dit beleid is nog nooit op een dergelijke schaal uitgeprobeerd.
In Europa, Japan, China, India en andere ontwikkelde en opkomende landen worden soortgelijke maatregelen genomen, zij het dat het merendeel dit kan doen vanuit een economisch veel gunstiger positie dan de Verenigde Staten.
Wat betekent dit alles voor u en mij? Zoals eerder gezegd de zekerheid van de onzekerheid.
Maar zijn er dan helemaal geen lichtpuntjes zult u zeggen.
Natuurlijk wel, maar daarover een volgende keer.