Den Haag het Plein 2019, 100 jaar kiesrecht, Johan Huizinga sprak van kiesdwang
In 1935 verscheen Johan Huizinga’s ‘Nederlands geestesmerk’. Dit werk beoogde de volkseenheid bevorderen. Met een voorwoord van Gerry van der List verscheen onlangs een heruitgave bij uitgeverij EW. Huizinga werk is nog even actueel als destijds.
De visie van Johan Huizinga is nog steeds actueel en herkenbaar in de actuele strijdpunten van de organisatie ”Cultuur onder Vuur”.
‘’Wij leven in een bezeten wereld. En wij weten het. Het zou voor niemand onverwacht komen, als de waanzin eensklaps uitbrak in razernij, waaruit deze arme Europese menseenheid achterbleef in verstomping en verdwazing, de motoren nog draaiende en de vlaggen wapperende, maar de geest geweken. ‘’
In de schaduwen van morgen
Daarmee opende Johan Huizinga in 1935 zijn werk ‘’In de schaduwen van morgen: een diagnose naar het geestelijk lijden van onze tijd.’’
Huizinga wees op het verval van de westerse beschaving. Vanuit een diep godsbesef stelde hij zijn vertrouwen op de zuiverende kracht van het christelijk geloof. Datzelfde godsvertrouwen loopt als een rode draad door ‘’Nederlands geestesmerk’’ met als slotwoorden: ‘’Uw harder sal niet slapen. Al sijt gij nu verstroyt.’’
Volkseenheid
Geschreven voor een conferentie over volkseenheid hoopte Huizinga met ‘’Nederlands geestesmerk’’ op het bereiken van een ‘’hoopvol akkoord over het toenaderen of versmelten van politieke partijen.’’
Hij keerde zich in zijn werk fel tegen het evenredig kiesstelsel. Dat zou alleen maar leiden tot ‘’groeperingen van belangen, belangetjes, leusjes.’’ Bij aanvang van het kiesstelsel verdeeld in: liberaal, conservatief, radicaal.
Het woord radicaal raakte beladen met de woorden revolutie en vernieuwing. Tot de meest vatbare voor de radicalen rekende Huizinga ‘’de zwak gewortelden in het maatschappelijk leven’’. Dat verklaart, volgens hem, ‘’dat elke revolutie het gezinsverband tracht te verzwakken.’’
Weerzin tegen het partijenregime
Zijn weerzin tegen het partijenregime uitte hij eerder als volgt: ‘’dat de Nederlandse Maagd in haar onschuld, uit het ei van het evenredig kiesrecht het kuiken van de parlementaire oligarchie heeft gebroed.’’
Als het aan Huizinga had gelegen, dan was het evenredig kiesrecht afgeschaft, ‘’De kiesdwang versteent ons politieke leven.’’ Zijn politieke visie lezen we in het laatste hoofdstuk van ‘’Nederlands geestesmerk’’.
Tegen het existentialisme
Johan Huizinga was geen aanhanger van het existentialisme. Deze 20 eeuwse filosofische stroming stelt individuele vrijheid en verantwoordelijkheid voorop. In ‘’De schaduw van morgen’’ noemde hij het ‘’een belijdenis van maling aan al wat weten en waarheid is.’’
Voorwaarde daartoe zijn sterke persoonlijkheden die dit aankunnen.
Daaraan schortte het volgens Huizinga. Evenals nu was de Nederlander in 1935 zichzelf kwijtgeraakt.
Als titelwoord koos hij voor het woord ‘’geestesmerk’’. Het waarom verklaarde hij in zijn voorwoord. ‘‘Het woord drukt de overtuiging uit dat het op de geest aankomt, en dat deze, ondanks alle verscheidenheid en verdeeldheid, één stempel draagt.’’.
Dat stempel is de volksaard, zoals beschreven in aparte hoofdstukken.
Volksaard
● Onze vrijheidsdrang en zelfstandigheid: vergeleken met andere Europese landen genoten we een hoge welvaart en bloei van wetenschap en kunsten
● Het burgerlijk karakter: Hierin wortelt onze krenterigheid en zelfverguizing maar ook soberheid en bescheidenheid. Evenals Rembrandt en Vondel zijn we allemaal burgers.
De burger hanteert een bepaalde levensstijl, gedraagt zich naar wat hij gepast en ongepast vindt. Volgens Huizinga moeten de menselijke driften in toon gehouden worden.
Voorwoord Gerry van der List
Anno nu is het met de geest van het Nederlandse volk droef gesteld. Gerry van der List hekelt In zijn 13 pagina’s tellende voorwoord de hectische tragedie en massale eerbetoon bij de dood van Andre Hazes.
Het volle stadion rondom de lijkkist van Hazes. De lofrede van burgemeester Job Cohen. Vuurwerk, tranen, het uit volle borst meezingen. En dat alles voor ‘’Een drankzuchtige zanger van smartlappen,’ zoals Van der List de zanger noemt.
Zeven decennia na het overlijden van Johan Huizinga (1872-1945) is er weinig over van de door hem geconstateerde Hollandse nuchterheid. Ook het proper volkje van destijds verdween. In stilte getuigen daarvan papiertroep op de stoep en vieze w.c.’s in de trein wanneer het personeel in dienst van NS staakt.
Diep historisch besef
Duidelijk en helder schetste Huizinga de stedelijke en gewestelijke zelfstandigheid. Daarmee onderscheidde de vrijgevochten Republiek der Nederlanden zich van landen met een absolute vorstenmacht. Daaraan dankt de Republiek haar uitzonderlijke welvaart, kunst en wetenschappen.
Van die Nederlandse zelfstandigheid blijft anno 2019 weinig over. Zo blijkt uit een onlangs door Clingendael verricht onderzoek. In hun rapport luidt de belangrijkste conclusie: ‘’De macht van de Europese commissie groeit. Nationale parlementen hebben het nakijken.’’
Meeslepende schrijfstijl en beeldende taal:
Het lezen van ‘’Nederlands geestesmerk’’ is genieten, je laten meeslepen en het voor je ogen zien afspelen. Neem een zin als: ‘’Het woord is slaaf geworden van geld of van macht en krijst over de wereld, wat hebzucht en heerszucht gebieden.’’‘ Ondanks de veranderde maatschappij is: ’Nederlands geestesmerk’’ nog steeds actueel.
‘’Het leven van een natie is historisch, zoals het leven van den enkelen mensch historisch is,’’ schreef Huizinga.
Titel: ‘’Nederlands geestesmerk’’
Auteur: Johan Huizinga,
In hedendaagse spelling en met een voorwoord van Gerry van der List;
Uitgever: EW;
ISBN;9 789463 480673
Prijs: € 14,95 ·
