Made in Oceani expositie over tapa nu voor het eerst te zien op noorde

Kind beschildert Maro= tapa uit Nieuw-Guinea, Asel Island, Lake Sentani, Papua Indonesia 2006, fotocopywritght: Oliver Lueb
Kind beschildert Maro= tapa uit Nieuw-Guinea, Asel Island, Lake Sentani, Papua Indonesia 2006, fotocopywritght: Oliver Lueb

De ontdekking van een grote collectie boomschors in de archieven van het Rautenstrauch-Joebst museum in Keulen leidde tot een interessante zoektocht. Uitgaande van de vraag naar de herkomst van deze collectie ontrafelde zich de historie van de stof als een schakel tussen de natuurvolkeren van Oceanië.

Ocean III van Andreas Gursky, intkjet-print, 242,4x453,4x6,4 cm. foto Andreas Gursky/VG Bild-Kunst, BOnn 2013, Courtesy Spruth Magers Berlin-Londen
Ocean III van Andreas Gursky, intkjet-print, 242,4×453,4×6,4 cm. foto Andreas Gursky/VG Bild-Kunst, BOnn 2013, Courtesy Spruth Magers Berlin-Londen

Direct bij binnenkomst valt je oog op een enorm blauw doek: de ocean III van Andreas Gurky. Doorgaans ontstaat zijn werk door satellietbeelden te combineren met beelden van internet. Daarbij gaat het vooral om massa’s land.
Voor Ocean III herschiep Gurky kunstmatige de overgangszones en de uitgestrektheid van de Stille Oceaan. De stilte en de rust van dit werk vormen een mooie intro voor de expositie ‘Made in Oceanie’.

James Cook
Vlak daarbij zie je het eerste kunstwerk van Tapa. Het is een doek van bijna 3 vierkante meter. Het vertelt over de navigatie, vestiging en historie van de Pacific. Voorwerpen uit de collectie van James Cook (1728-1779)en Georg Foster (1754-1794) wijzen op de expedities van de 18e eeuw, ‘de eeuw van de ontdekkingen’.

Van dag tot dag
‘Made in Oceanie’ belicht de historie niet vanuit een westers perspectief, maar volgens de visie van Michael Tuffery uit Nieuw-Zeeland. Via een muurvullend mediaproject geeft hij zijn eigen visie op die van het westen. Deze dialoog tussen het westen en de Pacific loopt als een rode draad door de expositie.
Dat maakt de expositie Made in Oceanië niet tot het zoveelste verhaal over kolonisatie. In tegendeel:
het laat zien hoe de bewoners van de Pacific leven van dag tot dag.

Culturele context
Het hart van de expositie vormt Tapa uit Melanesië, Polynesië en Fiji. De voorwerpen zijn geplaatst in de culturele context van: het geven van cadeaus, religie, invloed van het toerisme etc. De invloed van missie en kolonisatie in het verleden en globalisatie in het heden vind je terug in objecten zoals kleding.

Fiji huis
Naar het model van de huizen op Fiji staat in het midden van de expositie het Fiji huis. Dit is een plaats voor overweging, gebed, meditatie. Hier vinden bijeenkomsten uit het randprogramma van de expositie plaats.

Grootste Tapa
Vlakbij hangt de grootste tapa van de expositie: een doek van ongeveer 60 vierkante meter uit Fiji (eind 19e eeuw). Zijn herkomst wordt bewaard als een groot geheim.
Verschillende voorwerpen van tapa naast elkaar uit verschillende maken het mogelijk om diverse levenswijzen van de bewoners van de Pacific met elkaar te vergelijken. De afstand tussen de verschillende eilanden bedraagt soms maar een paar uur varen met de boot.

Wereld van verschil
Toch is het ene en het andere eiland vaak een wereld van verschil. Welke rol speelt kunst daarbij voor hun expressie van cultuur en individuele identiteit? Welk deel gaat terug naar hun eigen cultuur en welke rol spelen globalisatie en migratie daarbij? Made in Oceanë licht een tipje van de sluier op.
Zo bestaat tapa op Nieuw Guinea uit het schors van broodboom. Zo borduren ze op sommie eilanden door hen als geld gebruikte kleine schelpjes op hun kleding gemaakt van tapa. Daarmee tonen ze de rangorde in de maatschappij aan. Ook staat tapa vol symbolen. Onder invloed van de missie verschenen er Christelijke symbolen, zoals vissen en een cirkel met kruis.

Films en audio
De mensen achter de 250 objecten komen tot leven dankzij films en audio. Ze zijn trots op hun cultuur, traditie en historie. Met tapa drukken ze hun eigen identiteit uit. Veel stukken hebben een verhaal. Anno nu beleeft tapa een renaissance. Het is weer hip. De bloemen op de shirts van Hawaï maken steeds meer plaats voor symbolen van tapa.

Maskers
Bijzonder zijn ook de maskers uit Papoea Nieuw Guinea. Vooral na de massaslachtingen van de Tweede Wereldoorlog nam het gebruik van maskers enorm toe. In het diepste geheim gemaakt behoorden ze toe aan bepaalde clans.
Of aan onzichtbare geesten die leefden in het water en het woud. De maskers van de Elema en de Purari in het oosten van de Papoea Golf behoren tot de iconen van rituele kunst.

Bij het inrichten van de expositie Made in Oceanië speelden de bewoners van de Pacific zelf een belangrijk rol. Zowel wat betreft historische bronnen als hedendaagse van tapa, cultuur en identiteit.

Zelf mag je op zoek gaan naar de verbanden tussen verleden en heden en leven en kunst van eiland tot eiland.



















Malo-Village, Santa Cruz, Solomon Islands, 2011, fotocopywright Oliver Lueb
Malo-Village, Santa Cruz, Solomon Islands, 2011, fotocopywright Oliver Lueb

boomkleed Ngatu van Tonga (eind 20e eeuw), 4,3x3,6 m. Museum of cultural history universiy of Oslo EM46154, foto:A.C.Eek. Museum of Cultural History, Oslo
boomkleed Ngatu van Tonga (eind 20e eeuw), 4,3×3,6 m. Museum of cultural history universiy of Oslo EM46154, foto:A.C.Eek. Museum of Cultural History, Oslo

doek van Tapa uit Fiji, 734 x 770 cm  Foto: Stephanie Luerssen/Rautentrauch-Joest Museum
doek van Tapa uit Fiji, 734 x 770 cm Foto: Stephanie Luerssen/Rautentrauch-Joest Museum

jurk gemaakt van tapa door Bila Wei, Papua Nieuw-Guinea (2012), foto:, Elsie Bilawei Roroipe, cr:  Bila Wei
jurk gemaakt van tapa door Bila Wei, Papua Nieuw-Guinea (2012), foto:, Elsie Bilawei Roroipe, cr: Bila Wei

lendestuk van tapa, Admiraliteitseilanden, Papua Nieuw Guinea, 1897, boombast met schelpen, palaquium(=tropische boomsoort), Jobstranen, natuurlijke vezels, katoen, 82x86x3 cm, cr Rheinisches Bildarchiv, Keulen, Wolfgang F.Meier
lendestuk van tapa, Admiraliteitseilanden, Papua Nieuw Guinea, 1897, boombast met schelpen, palaquium(=tropische boomsoort), Jobstranen, natuurlijke vezels, katoen, 82x86x3 cm, cr Rheinisches Bildarchiv, Keulen, Wolfgang F.Meier

Slot van rouwritueel, Airara, Collingwoodbay, Papua Nieuw-Guinea, (2001), foto: Anna Karina Hermkens
Slot van rouwritueel, Airara, Collingwoodbay, Papua Nieuw-Guinea, (2001), foto: Anna Karina Hermkens

Eharo masker, Elema, Pauagolf, Papua Nieuw-Guinea, Berkenbast, rotan, kleurpigmenten, 53x34x22 cm, Keulen, foto: Rheinisches Bildarchiv, Keulen, Wolfgang F.Meier
Eharo masker, Elema, Pauagolf, Papua Nieuw-Guinea, Berkenbast, rotan, kleurpigmenten, 53x34x22 cm, Keulen, foto: Rheinisches Bildarchiv, Keulen, Wolfgang F.Meier

Het schip van kapitein Cook, Mathias Kauage (1999), Acryl op canvas, 103,5x145,5 Collectie Weltkulturen Museum Frankfurt, foto: Peter Lasschuit
Het schip van kapitein Cook, Mathias Kauage (1999), Acryl op canvas, 103,5×145,5 Collectie Weltkulturen Museum Frankfurt, foto: Peter Lasschuit

Artikel links