De aanleg van de bomvrije bunker onder het Mauritshuis, Oktober 1939. Foto archief Mauritshuis.
Wat gebeurde er in het Mauritshuis gedurende de periode 1933-1953? Eigen herinneringen zijn meer dan welkom gedurende een twee jaar durende onderzoek. Doe je ook mee?
Edwin Buijsen en Marie Mundigler, onderzoekers Mauritshuis in Oorlogstijd
Wat was de impact daarvan op de mensen die er werkten of het museum bezochten? Hoe verhield het museum zich tot het Duitse gezag en maatregelen van de bezetter? Waren er ook Joodse medewerkers en wat gebeurde er met hen? Dat allemaal wil het Haags Museum weten.
Nog maar weinig bekend
Over de gebeurtenissen in en rond het Mauritshuis gedurende de periode 1933-1953 is nog maar weinig bekend. In officiële stukken werd er nauwelijks over geschreven.
Daarom is het Mauritshuis een meerjarig onderzoeksproject gestart samen met:
• het Expertisecentrum Restitutie van het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies
•het RKD – Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis.
• het Haags Museum.
Over de resultaten staan een expositie in het Mauritshuis plus publicatie gepland voor 2025. Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door het Mondriaan Fonds, het publieke stimuleringsfonds voor beeldende kunst en cultureel erfgoed en het ministerie van VWS, in het kader van de Open Oproep 75 jaar Vrijheid.
Bijzondere ligging
Het museum werd destijds geconfronteerd met dezelfde zorgen en uitdagingen als tal van andere Nederlandse musea. Daarbij nam het Mauritshuis een unieke positie in door de bijzondere ligging. Ze lag immers in het hart van het politieke machtscentrum van de nazi’s in Den Haag.
Directeur in oorlogstijd was Wilhelm Martin, een Nederlandse kunsthistoricus van Duitse afkomst. Hij stond al vanaf 1909 aan het roer van het museum. Samen met zijn kleine team van medewerkers probeerde hij de boel draaiende te houden, zo goed en zo kwaad als dat ging.
Voorkomen van in beslagname
Directeur Martin liet in de Potterzaal openbare muziekuitvoeringen organiseren. Dit om naar eigen zeggen om te voorkomen dat het museumgebouw door de Duitsers in beslag zou worden genomen.
Opmerkelijk genoeg vonden juist in de oorlogsperiode de eerste tentoonstellingen in de geschiedenis van het Mauritshuis plaats. Waar andere Nederlandse musea in deze periode ook op eigen initiatief exposities organiseerden, waren hier alleen tentoonstellingen te zien die door Duitse instanties of de Nederlandse Volksdienst (in samenwerking met de Nederlandse Kultuurkamer) werden geïnitieerd en georganiseerd.
Inwonend gezin
Vanaf juli 1942 woonde de Ambtenaar van Administratie, Mense Meijert de Groot, met zijn gezin in het souterrain van het museum om daar in oogje in het zeil te houden.
Twee van zijn vijf kinderen werden zelfs tijdens de oorlog in het Mauritshuis geboren. In een recent teruggevonden logboek noteerde hij niet alleen zijn werkzaamheden, maar ook persoonlijke ervaringen.
Dit is een belangrijke bron voor het dagelijks reilen en zeilen van het museum. Inmiddels heeft het onderzoeksteam contact met de oudste zoon van het gezin, dat in Canada woont. Dit levert veel nieuwe informatie op over wat er achter de schermen van het museum is gebeurd.
Oproep
De komende twee jaar wordt het onderzoek intensief voortgezet en hopen de onderzoekers meer informatie te vinden die hen kan helpen een beeld te geven van wat zich in het Mauritshuis afspeelde kort vóór, tijdens en vlak na de oorlog. Eigen herinneringen of interessante verhalen uit de familie en documenten of foto’s die betrekking hebben op het museum in deze periode zijn meer dan welkom. Contact kan via het e-mailadres oorlogstijd@mauritshuis.nl.
Edwin Buijsen en Marie Mundigler, onderzoekers Mauritshuis in Oorlogstijd.
