Het model waarmee de psychologie menselijk gedrag en cultuur wil verklaren schiet tekort. Er wordt veel belang gehecht aan het brein, maar dat is slechts het halve verhaal. Ons gedrag is voor een groot deel gebaseerd op intuïtie en gevoel. Die hebben we meegekregen in eeuwen en eeuwen van evolutie, maar dat wil nog niet zeggen dat ons gedrag evolutionair bepaald is.
Jannes Eshuis
Integendeel, intuïtie en gevoel worden getraind in een persoonlijke ontwikkeling en uitgelokt door toevallige omstandigheden, de sociale omgeving en onze lichamelijke structuur. Dat is de stelling die Jannes Eshuis verdedigt in zijn proefschrift ‘Bridging the Gap’. Op 11 september 2015 vindt de promotiezitting plaats bij de Open Universiteit in Heerlen.
Individuen in een leefwereld met een geschiedenis
Eshuis is het niet eens met de nadruk die de evolutionaire psychologie legt op het brein en het regelgebaseerde systeem dat daarin door de evolutie zou zijn aangebracht. “Wij zijn niet alleen maar ons brein. Wij zijn individuen in een leefwereld met een geschiedenis. Daarin heeft het brein ook een functie. Maar zeker niet het overdreven gewicht dat de evolutionaire psychologen daar aan toekennen. Het bekijken van de hersenen, vertelt ons weinig of niets over de betekenis van gedrag in ons dagelijks leven, over bewustzijn, over normen etc. Om daar iets over te weten moet je naar het hele individu kijken in relatie tot diens omgeving.”
Evolutionaire psychologie
Het uitgangspunt van Eshuis is de evolutionaire psychologie, die volgens hem als onderzoeksprogramma steken laat vallen. Dat komt doordat ze een aantal lessen uit de geschiedenis van haar eigen vakgebied (de ecologische omwenteling) onvoldoende tot zich laat doordringen. Daardoor klopt het model van menselijk cognitie waar de evolutionaire psychologie mee werkt niet en kan ze geen goede verklaring geven van culturele fenomenen. In zijn proefschrift draagt Eshuis een alternatief model aan waarmee hij het vakgebied conceptueel een stapje verder wil helpen.
Stelling:
Cultuur is geen ding, maar een ervaring van intenties, doelen en normen, en aangezien we ervaringen niet kunnen delen, delen we ook deze cultuur niet. Het enige dat we delen is, ironisch genoeg, de illusie dat intenties, doelen en normen wel gedeeld en dus collectief zijn.
