Na succesvolle series als De IJzeren Eeuw, 80 Jaar Oorlog en De (H)eerlijke Jaren 50 komt de NTR met een nieuwe pakkende zesdelige geschiedenisserie ‘Een bezeten wereld. Nederland tussen de oorlogen’. De serie, gepresenteerd door de bevlogen presentator Hans Goedkoop, gaat over het turbulente leven in de jaren 20 en de toenemende angst voor ontsporing in de jaren 30. De vele interessante ervaringsverhalen en het indrukwekkende beeldmateriaal geven een levendig beeld van Nederland tussen de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Een serie die je gezien moet hebben, zeker als je van geschiedenis houdt.
De titel van deze nieuwe documentairereeks over de periode 1919-1939 heeft betrekking op een citaat van historicus Johan Huizinga, die in 1935 analyseerde: “Wij leven in een bezeten wereld. En wij weten het.” Vijf jaar later marcheren Duitse troepen Nederland binnen en komt het Interbellum (tijd tussen de oorlogen) definitief ten einde.
Uitzending: vanaf vrijdag 30 augustus, 21.05 uur, NPO 2 (zes afleveringen)
In de ban van techniek
Hans Goedkoop presenteert de serie vanuit het indrukwekkende gebouw van Radio Kootwijk, symbool voor de techniek en moderne architectuur in de jaren 20. De presentator vertelt in de eerste aflevering over de tijd na de Eerste Wereldoorlog. “Een tijd in de ban van techniek die werelden verbond. Radio, film, auto’s, vliegtuigen. ‘Een bezeten tijd’, is toen wel eens gezegd. Een tijd van globalisering, zou je nu ook kunnen zeggen. Eén van welvaart, maar ook van onbehagen. Rijkdom en razernij, en dwars daar doorheen een nieuwe schoonheid en swing. Te beginnen bij de feestroes die uitbrak na het einde van de Eerste Wereldoorlog: The Roaring Twenties.”
Betovering voorbij
Rond 1930 stokt de economie met als gevolg duizenden werklozen. Het onbehagen neemt toe, er is behoefte aan houvast. Steeds meer mensen klampen zich vast aan tradities of aan het idee van een sterke leider. De betovering van de wervelende moderne maatschappij is voorbij.
Ervaringsverhalen
De interviews met ooggetuigen die in 1919 geboren zijn of eerder vormen een bijzonder element in de afleveringen. De vele ervaringsverhalen van mensen in de serie geven een levendig beeld van de tijd tussen de oorlogen en weerspiegelen ook het enorme contrast tussen welvaart en armoede. De 100-plussers schetsen hun verwondering over de eerste auto die ze zagen of de komst van elektriciteit. Maar ze vertellen bijvoorbeeld ook over de ‘lustopwekkende’ bioscoopfilms, de koekjes van de ‘Pindachinezen’ en de schrijnende armoede tijdens de crisis van de jaren 30.
Ook deskundigen komen aan het woord. Zoals een stadshistoricus die een duidelijk beeld schetst hoe de mensen destijds in Leiden leefden. En het grote verschil met de huidige welvaart in de binnenstad. Hans Goedkoop vertelt in de serie over het leven in de binnenstad: “Na de eerste wereldoorlog gaat het eigenlijk zo goed in Nederland. Innovatie, Industrie, Welvaart. Maar in onze binnensteden heerst een godgeklaagde armoede. In sloppen zonder licht of lucht. Geen stromend water soms of juist wel weer een lek riool of niet eens een riool…”
Afleveringen ‘Een bezeten wereld. Nederland tussen de oorlogen’
Uitzending: vanaf vrijdag 30 augustus, 21.05 uur, NPO 2 (zes afleveringen)
| 30 augustus – Afl. 1 Danswoede In de jaren 20 dringt de Amerikaanse cultuur ons land binnen. In de bioscopen, de muziek en… op de dansvloer! De jeugd stort zich enthousiast op de Charleston en de Lindy Hop, waarmee ze zich volgens ouders, leraren en overheid overgeven aan onverantwoord ‘zinnenprikkelend’ vermaak. Raakt Nederland zo niet haar identiteit kwijt? De moderne vrouw met blote armen en korte rokken ligt sowieso onder vuur. Het moet braver. Als tegenwicht wordt de eigen volkscultuur met klederdracht en klompendans van stal gehaald. Lees verder |
 |
| 6 september – Afl. 2 Welvaart De economie in de jaren 20 is ‘booming’ en nieuwe producten veroveren de markt. Zo bloeit de Enka-fabriek dankzij de uitvinding van kunstzijde en ondernemer Jongerius wordt steenrijk door de opkomst van de auto. Maar het is niet overal welvaart. In het zuiden en oosten van ons land blijft de groei achter. En in de jaren 30 komt de crisis. De beurscrash in New York leidt in ons land tot een langdurige economische crisis met als gevolg duizenden werklozen en steuntrekkers massaal in de werkverschaffing. |
|
| 13 september – Afl. 3 Verheffing In de stad leven veel arbeiders begin 20e eeuw in erbarmelijke omstandigheden. Aan stinkende grachten, in krotwoningen. Het idee groeit dat daar iets aan gedaan moet worden. Dus verrijzen er tuindorpen, zoals Vreewijk in Rotterdam, met fatsoenlijke huizen en dubbele tuinen. Het vooruitgangsideaal van de ‘gezonde mens’ krijgt hier vorm. En wie niet voldoet aan dit ideaal komt in aanmerking voor heropvoeding. |
|
|
20 september – Afl. 4 Vreemdelingen Ons land kent begin 20e eeuw een groeiend aantal vreemdelingen. Chinezen strijken neer als havenarbeiders en vormen eigen gemeenschappen. Met open armen ontvangen we Belgische vluchtelingen en Duitse dienstbodes. Surinamers fungeren als ‘exotische attractie’ in de amusementsindustrie. Maar als in de jaren 30 de crisis losbreekt, wordt de stemming grimmiger. En wanneer Joodse vluchtelingen uit Duitsland massaal hun toevlucht in Nederland zoeken, gaan de grenzen dicht. |
|
| 27 september – Afl. 5 Houvast Samen zingen, samen marcheren, samen achter een vaandel aan. In het Interbellum is het groepsgevoel belangrijk, dat geeft houvast. Identiteit ontleen je aan de kerk of de politieke partij waarbij je hoort. Begin jaren 30 doet een nieuwe beweging, de NSB, een aanval op de gevestigde politiek met een beroep op nationale eenheid en trots. In Drenthe, waar de boeren stevig te lijden hebben onder de crisis, valt de lokroep van NSB-leider Mussert goed. |
|
| 4 oktober – Afl. 6 Oorlogsangst De Eerste Wereldoorlog – met een vergissingsbombardement op Zierikzee – galmt na in Nederland. In 1918 dreigt even een revolutie. De overheid gaat potentiële oproerkraaiers in de gaten houden, waaronder steeds meer dienstweigeraars en antimilitaristen. Zij hebben gezien wat voor ellende de oorlog heeft gebracht. Maar als de internationale spanningen in de jaren 30 toenemen, slinkt de aanhang van het gebroken geweertje en komen de gifgasmaskers uit de kast. |
NPO Extra
Na de afleveringen op NPO 2 vertoont NPO Extra aparte portretjes van zes bijzondere 100-plussers waarin ze vertellen over hun jeugd in de jaren 20 en 30.
——–