Carolyn Sampson spelen met expressie

Ze hoeft haar mond niet eens open te doen. ‘Wat een vriendelijk gezicht,’ fluistert het door het publiek. Carolyn Sampson (33), onlangs was ze twee keer te horen in het Festival Oude Muziek in Utrecht, strooit gul met haar beminnelijke glimlach als ze op het podium staat. Zodra ze begint te zingen zijn haar toehoorders verkocht. Haar soepele stem, haar stralende hoogte, haar krachtige laag, haar zuivere intonatie, en dat alles lijkt ook nog eens vanzelf te gaan. Het heeft haar vrij plotseling tot over verre grenzen beroemd gemaakt. ‘Als dat al zo is, ben ik me daarvan niet bewust,’ reageert de Britse sopraan bescheiden, want zo is ze, de vrouw die ooit werd gekarakteriseerd als ‘most undiva-like diva’. Ze stippelt geen beroemdheidscarrière uit, maar het gaat inderdaad wel voorspoedig, geeft ze toe. Zingen ging haar van meet af aan makkelijk af, ofschoon ze ooit op dat gebied een fikse knauw heeft opgelopen. Ze was tien en zag voor zichzelf een toekomst als popzangeres toen haar schoolvriendinnetje haar op haar nummer zette met: ‘Jij kunt geen popmuziek zingen, je stem is te mooi.’ Einde van haar popcarrière op de basisschool, maar ook het begin van serieuze piano- en vioollessen. Want de muziek, haar diepe liefde, liet ze zich niet ontnemen. Niet dat de muziek haar met de paplepel was ingegoten. Haar ouders waren weliswaar muzikaal, maar van hun vak wiskundeleraar. Allebei. Ze genoot een ‘heel gewone opvoeding’. Haar zusje werd accountant en zelf overwoog ze lange tijd lerares Frans te worden. Uiteindelijk werd het een studie schoolmuziek aan de Universiteit van Birmingham, om wel met muziek bezig te kunnen blijven maar toch voor het degelijke beroep van docent te worden opgeleid.

Via het koor Ex cathedra van Jeffrey Skidmore, waar ze alles leerde van de oude muziek, en via Harry Christophers’ ensemble The sixteen begreep ze uiteindelijk dat zingen haar vak moest worden. Ze kreeg kleine solo’s die geleidelijk aan groter werden. In 2000 viel het kwartje en zag ze zichzelf als fulltime soliste: ‘De oude muziek paste bij mijn stem, ik heb nooit iets hoeven forceren. Ik kwam niet op mijn twintigste op het conservatorium met de wens een Verdi-zangeres te worden en daar vervolgens mijn stem op kapot te trainen. Ik zong gewoon in die koren en was zo op mijn plaats en zo gelukkig met de oude polyfonie! Die is perfect voor je stem. Ik had natuurlijk geluk, ik kon de hoge partijen goed zingen.’

Inmiddels is Sampson een veelgevraagde soliste, ook buiten de oude muziek. Haar discografie groeit gestaag. Deze maand zijn daar opnieuw twee schitterende releases aan toegevoegd: Händels Neun deutsche Arien (Hyperion) en liederen van Purcell (BIS).

Spelen met de materie


‘Nou precies daarom!’ beantwoordt Sampson de vraag waarom ze voor de Duitse concertaria’s heeft gekozen terwijl er zo’n opleving is in Händels Italiaanse opera’s en Engelse oratoria. ‘Het zijn zulke mooie stukken en ze krijgen aanzienlijk minder aandacht dan de opera- en oratoriumaria’s. Ze verdienen het om veel meer gehoord te worden.’

Ze heeft veel Händel gezongen, haar hele zangersleven lang al, zowel zijn opera’s als zijn oratoria. Dat begon al in het koor en als solist werd het niet minder. Haar cd met Händels oratoriumduetten, samen met de countertenor Robin Blaze, is veelgeroemd, haar podiumvertolking van de titelrol van de opera Semele veelbesproken. Dat de regisseur haar op het toneel liet strippen, werd in de pers breed uitgemeten. ‘Het was maar een paar seconden en functioneel in die regie,’ haalt Sampson haar schouders op, om vervolgens professioneel te vervolgen: ‘Je kunt Händels muziek vanuit heel verschillende gezichtspunten benaderen. Dat is fantastisch. Zijn opera’s zijn totaal anders dan zijn oratoria en die moet je dus ook anders zingen. De opera’s verdragen veel meer versieringen dan de oratoria, die je wat eenvoudiger kunt houden.’

Toen het label Bis vroeg wat ze wilde opnemen, stelde Sampson zelf Purcell voor. ‘Ik ben gek op Purcell, ik ben een echte fan. Hij is zo inventief. Maar ik vind dat zangers vaak te voorzichtig zijn met zijn songs, ze maken ze te onschuldig. Mijn aanpak is misschien iets minder eerbiedig dan die van anderen. Ik benader de werken vrijer, versier meer en, afhankelijk van het lied, leg ik er meer dramatiek in. Dat kunnen ze wel hebben, vind ik. We snijden met dit album ook de kwestie aan dat de vrouwen die deze liederen in Purcells tijd zongen als eersten het theaterpodium betraden. Dat was nogal een prestatie van ze. En tenslotte wilden we ook nog de verscheidenheid van die muziek laten horen door een groot verschil in kleuren neer te zetten.’ Die kleurverschillen zijn er, zowel instrumentaal als vocaal. In het komische ‘Man is for the woman made’ lijkt een andere zangeres actief dan in het tragische ‘The plaint’.

Nee, nee, ze zou het zelf niet willen stellen als een afzetten tegen de Purcell-registraties van oudere generaties. ‘Daar zitten ook zulke mooie opnamen bij! Maar we dachten wel dat je met die liederen wat meer zou kunnen … spélen, ja dát dachten we. Neem ‘From silent shade’, dat ook bekend staat onder de naam ‘Bess of Bedlam’ en zo verwijst naar een Londens gesticht voor geesteszieken. Het is een soort madsong, geschreven vanuit het gezichtspunt van een psychisch gestoorde vrouw. Daar hebben we een versiering met een hoge c in aangebracht. Het drukt uit wat wij onder gekte verstaan. Dat vonden we passend. Maar het is geen crazy album geworden. Liederen als ‘Music for a while’ of ‘Evening hymne’ hebben we heel eenvoudig gehouden. We wilden gewoon wat met expressie spelen en daarbij zijn we echt niet over the top gegaan, vinden we zelf. Wat we doen, zit in feite al in die liederen ingecomponeerd. Wij geven het alleen wat meer nadruk.’

Georg Friedrich Händel –

Neun deutsche Arien

Carolyn Sampson, sopraan

The King’s consort

Hyperion CDA67627

Henry Purcell – Victorious Love

Carolyn Sampson, Laurence

Cummings, Elizabeth Kenny,

Anne-Marie Lasla

BIS-SACD 1536