Puur Portugese Cristina Branco

Het is een eerbetoon, meer niet. De volgende cd staat gewoon weer in het teken van de fado.’ Cristina Branco zegt het met een mooie melancholische glimlach, verontschuldigend bijna. Ze heeft het deze dagen al vaak moeten vertellen. Logisch, haar nieuwste cd ‘Abril’ is een schok voor de doorgewinterde fadoliefhebber. Geen Portugese gitaren, geen gewone akoestische gitaren, geen akoestische bas, maar elektrische gitaren, dobro’s, een Fender Rhodes en een heus drumstel. Het is de klank van de jaren zestig en zeventig in een moderner jasje. Een beetje wereldmuziek, een beetje blues, wat easy listening. Alleen die geweldige stem die de wereld een beetje lichter maakt en problemen tot zonnige dagen transformeert is nog steeds dezelfde.

Onderwerp van ‘Abril’ is de Portugese singer-songwriter José Afonso (1929-1987), ook bekend onder de naam Zeca Afonso. Met zijn geëngageerde liederen werd hij de stem van het verzet tegen de dictatuur van António de Oliviera Salazar en van de democratische omwentelingen na de Anjerrevolutie van 1974. ‘Hij is van een andere generatie dan ik,’ zegt de in 1972 geboren Branco, ‘maar in Portugal geldt hij als een even groot songwriter als bijvoorbeeld Bob Dylan.’

Cristina Branco kreeg het werk van Afonso mee van haar ouders. ‘Ik ben een van de kinderen van de generatie die de Anjerrevolutie bewust meemaakte. Mijn ouders sympathiseerden met de democratische beweging en met Afonso. Veel mensen wilden na 1974 de tijd van de dictatuur snel vergeten. Mijn ouders wilden hun kinderen juist laten weten wat er gebeurdwas, zodat we nooit meer dezelfde fouten konden maken. Vandaar dat ik opgroeide met Afonso. Hij schreef ook veel liedjes voor kinderen en die zong ik als kind mee.’

Dit jaar is het twintig jaar geleden dat Afonso overleed en in Portugal is dat niet ongemerkt voorbijgegaan. Een optreden van Branco was onderdeel van de festiviteiten. Ze zong altijd al werk van de componist en werd begin 2007 uitgenodigd om een heel concert aan Afonso te wijden. ‘Ik wilde zoiets al eerder doen en was meteen enthousiast. De arrangementen wilde ik graag in de traditie van de fado plaatsen, dus met een Portugese gitaar, maar de musici die ik had uitgenodigd bezworen mij dat niet te doen. Afonso stond midden in het moderne leven en gebruikte alle invloeden van zijn tijd, dat moesten wij reflecteren. Ik wist dat er een risico aan zat, maar ik ben nu blij dat ik dat heb genomen.’



Fado is muziek van de stad




Toen het concert een feit was, kwam al snel de beslissing om er een cd van te maken. ‘We móesten het gewoon vastleggen. En ik ben gelukkig met het resultaat, maar het project heeft mij tegelijkertijd geleerd hoezeer de fado mijn vorm, mijn wijze van uitdrukken is. De essentie van de fado is voor mij de emotie, het gevoel. Het is een muziekvorm van de stad, het gaat over mensen van de stad, net als veel blues en de tango.’Hoewel ze zich thuis voelt bij de fado heeft ze geen moeite met uitstapjes als deze cd ‘Abril’. ‘Afonso is begonnen als fadocomponist, dus zo ver weg is het nu ook weer niet. Bovendien behandel ik de wortels van de fado altijd met respect, maar vind ik het ook leuk om de horizon van de fado en de Portugese gitaar te verbreden. Daarom heb ik iets met Ierse muziek gedaan, heb ik met Bløf samengewerkt en heb ik een cd opgenomen met teksten van de Nederlandse dichter Slauerhoff.’

Met die projecten heeft Branco zich ontwikkeld tot de huidige koningin van de fado. En dat is niet slecht voor een meisje dat pas zo’n tien jaar fado zingt. ‘Ik was 23 jaar toen ik voor het eerst voor publiek zong. Het is niet eens echt een beslissing geweest, ik liet me gewoon een keer gaan.’ Ze was bezig haar studie communicatiewetenschappen af te ronden toen ze zich door vrienden liet overhalen om mee te gaan naar een fadocafé. ‘Ik was echt onder de indruk van het geluid. En toen mijn vrienden aandrongen om op het podium mee te zingen heb ik dat uiteindelijk gedaan. Ik kende geen enkele fadotekst, dus zong ik maar a cappella een lied van Afonso. Het publiek was zo enthousiast! Op dat moment wist ik dat ik dit mijn verdere leven wilde doen.’

Ze had in die jaren daarvoor zelden gezongen, zelfs niet in de badkamer. Een enkele keer zong ze samen met vrienden. Die vonden dat ze een goede stem had. ‘Ik heb een gewone stem, dat vind ik nog steeds. Ik doe er misschien bijzondere dingen mee. Dat is alles.’ Voor de musici die haar stem voor het eerst hoorden, was dat genoeg. Ze namen haar mee op tournee en Branco leerde snel bij.

Haar eerste officiële concertuitnodiging kwam uit Nederland. ‘Ik was een jong meisje en had nog geen enkel verantwoordelijkheidsgevoel. Ik dacht alleen maar: jippie, ik ga naar Amsterdam. Ik had zelfs nog nooit gezongen met versterking en monitors en dergelijke.’Dat moment ligt inmiddels een decennium achter haar en om de balans op te maken nam ze met de Nederlandse cineast Robertjan Brouwer een prachtige live-dvd op. Cristina Branco Live is niet alleen een mooie registratie van een intiem concert in de Leidsche Schouwburg, het is ook een ontwapenende documentaire van de voorafgaande repetitieperiode. ‘Ik ben ererg blij mee, het is allemaal heel puur. Samen met de cd ‘Abril’ is het voor mij de afsluiting van een cyclus.

Drie jaar geleden ben ik gescheiden van mijn man en tot voor kort mijn vaste Portugese gitarist Custodio Castelo. Dat luidde een periode van zelfonderzoek in. Ik heb niet alleen getreurd maar heb ook stilgestaan bij de mensen die enorm veel voor mij en mijn carrière betekenen. Daarom zijn zowel de cd als de dvd een eerbetoon aan Afonso en ook Amália Rodrigues. Ik voel mij nu een volwassen fadozangeres. In 2009 komt mijn volgende fado-cd, een nieuw begin met twaalf nieuwe composities.’

Cristina Branco


Abril

060075302243/CD

Cristina Branco live

984 3205 (dvd)